Vijf vragen aan een visser die wel graag visser wil blijven
5 min read
Garnalenvisser Johan Jeeninga (45) voor zijn WR-126.
Dit jaar saneren en slopen tientallen garnalenvissers hun kotter. Na het wegpoetsen van 50 grotere visserijschepen die in 2023 met een industriële knipschaar zijn vernietigd, opent de overheid – op basis van vorig kabinetsbeleid – alweer een nieuwe ‘vrijwillige’ saneringsregeling.
Maar wat is vrijwillig als het werk op zee je in Brussel en Den Haag onmogelijk wordt gemaakt door politici en activisten? Als het bedrijf van garnalenvisser Johan Jeeninga voldoet aan de saneringsregels, laat ook hij dit jaar zijn WR-126 ‘Vertrouwen’ slopen.
5 vragen aan een visser die wel graag visser wil blijven.
Noord-Hollander Johan Jeeninga (45) is geboren Wieringer en vader van twee dochters. Met zijn Groningse vriendin woont hij al weer jaren in Zoutkamp. Afhankelijk van de vangsten zijn Den Oever, Lauwersoog en Zoutkamp wisselende thuishavens van zijn WR-126, waarmee hij vist in de Nederlandse en Deense Waddenzee en voor de Hollandse en Zeeuwse kust.
De mist achter zijn kotter (zie foto) in Zoutkamp is een verontrustende metafoor voor de situatie waarin Jeeninga en collega-garnalenvissers het hoofd boven water proberen te houden. En het ‘Vertrouwen’ – de naam van zijn kotter – is wel weg. De aanstaande saneringsronde in de garnalenvisserij ervaart hij dan ook niet als rampzalig. “Ons schip is oud en voor verplichte stikstof- en klimaatinvesteringen zoals een peperdure katalysator hebben wij geen geld. Overblijvers met jongere kotters zullen straks in een stabielere markt hun boterham verdienen. Dat ervaren kottereigenaren die op de Noordzee op platvis en inktvis vissen na de vorige sanering nu ook.”
1 Maar veel geliefde vis zoals tong en zeker gepelde Hollandse garnalen zijn voor gezinnen met een doorsnee portemonnee nu al onbetaalbaar. Minder garnalenkotters betekent minder garnalen en bij minder aanbod stijgt de prijs, toch?
Jeeninga: “Ik verwacht niet dat garnalen voor de consument snel nog duurder worden. Er is een kans dat garnalenvissers die overblijven per schip meer vangen en dat het volume en de prijs min of meer gelijk blijven. Dat is overigens wel afhankelijk van de beschikbaarheid van garnalen. Wij merken dat het gemiddeld genomen minder wordt de laatste jaren. Vooral op visgronden nabij windparken zoals in de Duitse Bocht die helemaal volstaat met windturbines. Het vermoeden is dat elektromagnetische kabels de garnalentrek en het voedselaanbod verstoren. Ik kan dat niet bewijzen, maar met een beetje gezond verstand kan dat wel de conclusie zijn.” (“Windparken verstoren groei plankton en daarmee de voedselketen op zee”, kopte het AD in oktober 2023 o.b.v. uitspraken van Luca van Duren van Deltares, red.).
2 De Rijksoverheid spreekt in visserijcommunicatie over een ‘vrijwillige saneringsregeling’. Hoe kijk jij aan tegen het woord vrijwillig?
“Op de Waddenzee en in de kustzone sluit de overheid steeds meer van onze traditionele visgronden om er zee reservaten van te maken. Op andere visgronden verrijzen windmolenparken, zoals in de Duitse Bocht. Er is ook voortdurend gedoe over beschikbare visuren, waardoor we eind vorig jaar opnieuw eerder dan gewenst aan de kade lagen. Ook vissen we al jaren met een gedoogvergunning.
Vanwege stikstofregels wachten we al een tijd op een langjarige visvergunning, die natuurorganisaties dreigen aan te vechten als de inhoud niet bevalt.” (Lees: als er onvoldoende kotters worden gesaneerd en als er onvoldoende visserijvrije zee reservaten worden uitgeroepen, red.). “Dan is het aantal visserijcontroles op zee van controleboten ook nog eens verveelvoudigd.
Wij mogen met z’n tweeën aan boord nu 48 uur vissen en moeten op dinsdag al weer lossen. Dat is geen doen, want kost te veel brandstof. Er is kortom voor garnalenvissers op de Waddenzee en in de kustzone geen enkele ondernemerszekerheid, terwijl van ons wel verwacht wordt dat wij met eigen geld een katalysator van een kleine ton laten inbouwen. Hoe kun je dan spreken van een vrijwillige saneringsregeling?”
3 Onder deze dwingende omstandigheden stop jij er dus ook mee?
“Ja. Er is zoveel onzekerheid en aanhoudende onduidelijkheid. Niemand kan of wil je iets definitiefs vertellen. Intussen zijn we op termijn dertig procent van onze visgronden kwijt aan visserijvrije Natura 2000-gebieden, zien we steeds meer windparken verrijzen en holt de garnalenstand achteruit. In 2018 hadden we in dertig uur nog het ruim vol met garnalen, dat is daarna nooit meer gebeurd. Natuurlijk, garnalen en visbestanden fluctueren altijd; dat is de natuur. Je hebt goede jaren en minder goede jaren, maar wat we nu zien is nieuw. Met onze zeventigjarige kotter zit er dan niet veel anders op. Ik stop overigens niet als visser. Als we straks een saneringscontract ondertekenen voor een acceptabel compensatiebedrag, mag ik contractueel vijf jaar lang niet investeren in een nieuwe kotter. Ik zal daarom elders aanmonsteren, als bemanningslid. Afgelopen weken was ik al even aan boord van de VD-6 om in de Zuidelijke Noordzee op inktvis te vissen. Er is werk zat in de visserij. Veel visserijbedrijven zitten om ervaren personeel verlegen.”
4 Hoeveel garnalenkotters gaan er verdwijnen, schat je in – en onder welke voorwaarden kan de overheid toekomstperspectief bieden?
“Ik hoor schattingen van rond de vijftig garnalenkotters die gaan verdwijnen, maar helemaal duidelijk is het nog niet. Ik begrijp dat ook Duitsland vele tientallen garnalenkotters gaat saneren. Het uiteindelijke aantal zal afhankelijk zijn van de definitieve saneringsvoorwaarden, maar ook van toekomstscenario’s. Er zal door de Nederlandse overheid toekomstperspectief geboden moeten worden. De gewenste langjarige vergunning moet er snel komen. En als oudste gebruikers van de zee willen wij aangemerkt worden onder het kopje ‘bestaand gebruik’. Dat biedt zekerheid tegenover de nukken van natuur- en milieuorganisaties. Onze noordelijke belangenorganisatie brengt hierover juridisch al het nodige in stelling.
5 Ben je hoopvol nu er een nieuw visserijvriendelijker kabinet zit; “Het vissermannetje pesten is nu wel voorbij”, zei je collega Bauke Koornstra recent in Visserijnieuws. Eens?
“Op visserijdossiers zijn een minister en een staatssecretaris van BBB-actief die in woord en daad tonen het goede met ons voor te hebben. Als we in de visserij nog iets willen bereiken, dan kunnen en moeten we nu toeslaan, maar dan moet dit kabinet wel nog even blijven zitten.”
Tekst: Michel Verschoor. Foto: Familie Jeeninga
Waardeer je dit interview en onze overige berichten en doelstelling: ‘behoud van de visserij’? Doneer dan een bijdrage naar keuze via de doneerknop op onze website www.vissersvoorvrijezee.nl Hartelijk dank.
