9 vragen aan Noordzeevisser en EMK-voorzitter Dirk Kraak

Noordzeevisser en voorzitter van vissersactiegroep Eendracht Maakt Kracht (EMK) kijkt terug op een bewogen jaar en blikt vooruit op wat komen gaat.

Tekst en beeld: Michel Verschoor

“Ik hoop dat vissers beseffen dat wij er als actie-organisatie zijn voor iedereen. Voor tongvissers op de Noordzee, voor garnalenvissers in de kustwateren en voor palingvissers op het binnenwater. Als je als vissers iets wilt bereiken, kunnen we dat samendoen.”

Aanhoudende onvrede over nationale en internationale visserijpolitiek bracht Nederlandse en Belgische vissers in 2016 binnen actiegroep EMK nader tot elkaar.

Er waren gezamenlijke manifestaties en demonstraties in Rotterdam, Brussel, Straatsburg, Amsterdam en Den Haag en in augustus dit jaar volgde de onvergetelijke demonstratieve vlootschouw bij Breezanddijk aan de Afsluitdijk.

Waar staat de organisatie en waar gaat het naartoe in de visserij? Een eindejaarsinterview.

1. Dirk Kraak, vat 2021 eens kort samen?

“Een moeilijk en zwaar jaar waarin tal van onzekerheden en bedreigingen elkaar in rap tempo opvolgden.”

2. Laten we beginnen bij de lichtpuntjes; wat was het hoogtepunt voor de zeevissers?

“Dat was de Europese aanbevelingsrapportage van Europarlementariër Peter van Dalen, waarin staat dat vissers meer inspraak moeten krijgen over de ruimtelijke ordening op zee bij de uitrol van windparken. Met EMK zijn we achter de schermen een van de aanjagers van dat rapport geweest. In dat rapport staat ook dat er veel meer onderzoek gedaan moet worden naar de gevolgen van windparken op het zeemilieu. Als vissers zijn wij daar behoorlijk bezorgd over. Er loopt wel een onderzoeksprogramma, dat heet WOZEP. Ik volg dat maar lees weinig terug aan harde feiten. Er wordt wat geroepen over vogels en vleermuizen en oud onderzoek naar de gevolgen voor bruinvissen wordt herkauwd, maar nieuw praktijkonderzoek wordt ervoor zover ik kan zien nauwelijks gedaan. En al helemaal niet naar de gevolgen voor de visbestanden op zee.”

3. Zien vissers al veranderingen als gevolg van windparken op zee?

“Jazeker en niet zuinig ook. De vloot verplaatst zich sinds de bouw van Windpark Borssele naar het noorden. Rondom dat park wordt nog nauwelijks gevist, wat mij doet concluderen dat dit windpark een behoorlijke invloed heeft op de visstand. Natuurlijk, het water wordt ook langzaam ietsje warmer, waardoor vissoorten noordwaarts trekken, maar het is frappant dat met name de laatste twee jaar de trek noordwaarts van vis opvalt. Komt bij dat er afgelopen jaar in bepaalde periodes wel heel veel bruinvissen aanspoelden. Onderzoek legt geen direct verband met de bouw en exploitatie van windparken, maar daar hebben wij wel wat vragen bij. Als er sprake was van dood door infectieziekte, waarom spoelden er in de piekperiode dan geen andere zeedieren aan? Bruinvissen zijn extreem gevoelig voor geluid en geluidsexplosies. Ik vertrouw de uitkomsten van dat onderzoek niet helemaal.”

“Kijk, het is natuurlijk van de zotte dat overheden en energiebedrijven helemaal geen gehoor geven aan wetgeving die voorschrijft dat nieuwe gebruikers op zee moeten aantonen dat hun activiteiten geen negatieve impact hebben op het zeemilieu. En nu zijn de ambities voor de capaciteit van windenergie op zee ook nog eens naar boven bijgesteld. Onbegrijpelijk.”

4. Wat waren dieptepunten in 2021?

“De definitieve verbanning van de pulsvisserij. Voor mijn eigen visserijbedrijf stopte die op 1 juli. Daarvoor hadden andere vissers hun pulstuigen al op de kade gezet. Deze zomer voelde ik pas wat ook andere kottereigenaren hadden gevoeld: onzekerheid hoe het nu verder moet en pijn dat zo’n fraaie methode, die zoveel brandstof bespaart en andere milieuvoordelen heeft, zomaar bij het oud vuil wordt gezet. Pas nu, in de laatste twee maanden van het jaar, krabbelen we weer een beetje op. De eerste maanden, tijdens het omschakelen, was het lastig vissen. Het was het oude loslaten en weer vooruitkijken. Dat is ook de enige weg, terugkijken heeft geen zin anders overleef je het niet als bedrijf. Maar het blijft natuurlijk een tragedie voor de Nederlandse visserij: je innoveert in de richting die de maatschappij wenst, en dan word je innovatie in Europa afgeschoten. Puls was het beste dat we hadden kunnen bedenken en stond nog maar in de kinderschoenen.”

Een ander dieptepunt was Brexit. En dan vooral het feit dat tongvissers 13% van hun tongquotum hebben moeten inleveren bij de Britten. Schandalig, bovenop de ellende die zich al opstapelde.”

5. Hoe kijk je kortom terug op 2021?

“Zoals gezegd, was het voor Noordzeevissers een moeilijk en zwaar jaar dat ook een zware wissel trok op mijn eigen leven. Alles wat op de sector afkomt, heeft op mij persoonlijk zijn weerslag gehad. Een aanval op de visserij, voel ik als een aanval op mij als mens en als visser.”

6. Tijdens de vissersactie bij de Afsluitdijk op 14-8 dit jaar, viel op dat de focus niet zozeer lag op de Noordzeevisserij en Noordzeevissers, maar dat vooral garnalenvissers van het Wad en palingvissers van het binnenwater aanwezig waren en hun verhaal konden vertellen. Een verhaal over de sluiting van visgronden voor natuur en windparken, en over nieuwe dreigende visserijbeperkingen op bijvoorbeeld paling, terwijl daar geen reden voor is; is EMK met ingang van augustus 2021 een actiegroep voor alle vissers geworden?

“Dat hoop ik wel. Ik hoop dat andere vissers ook beseffen dat EMK er voor iedereen is. Voor tongvissers op de Noordzee, voor garnalenvissers op het Wad en kustwateren en voor palingvissers op het binnenwater. Als je als vissers iets wilt bereiken, kunnen we dat samendoen. Wij zijn een actiegroep die alle kanten op kan en hebben dik vijf jaar ervaring in het organiseren van manifestaties, demonstraties en andere manieren om de vissersstem te laten horen.”

“Ik hoop echt dat vissers gaan beseffen dat je veel meer gewicht in de schaal kunt leggen als je als visserij meer een eenheid vormt. Een visserijorganisatie voor alle vissers is en blijft een prachtig en noodzakelijk doel. Ik roep meelezende vissers dan ook op naar draagkracht lid te worden van EMK. Meer betalende leden, betekent meer financiële draagkracht, waar we bergen werk mee kunnen verzetten. Leden steunen hun eigen visserij en hun visserijtoekomst, maar steunen ook hun broeders. Dat is ook hard nodig, want we hebben in grote lijnen te maken met dezelfde problemen.”

“Kijk naar de toenemende invloed van natuur- en milieuorganisaties. Die willen liefst alle vissers van het water hebben en de overheid werkt daar aan mee. Ik vraag me geregeld af: hoe kan het toch dat het ministerie van LNV er nog alleen lijkt te zijn voor ‘de natuur’ en nog nauwelijks voor boeren en vissers? Hoeveel macht hebben natuurclubs niet in Den Haag, met hoeveel natuur zijn natuurorganisaties en overheden eigenlijk tevreden en wanneer houdt het op? De macht van ngo’s slaat veel te ver door.”

“Laten we overigens niet vergeten dat die onvergetelijke actie bij de Afsluitdijk – tegen Windpark Friesland in het IJsselmeer, en indirect tegen alle windparken en het landjepik op het water – dat die 14e augustus 2021 ook een absoluut hoogtepunt was voor de Nederlandse visserij. Als verenigde vissers van zee en binnenwater maakten we een vuist tegen de grootste visserijbedreiging: de energie-industrialisatie op open water. Die dag was ook een groot succes omdat vrijwel alle relevante media er ruim aandacht aan besteedden. Zelden waren we zo prominent in beeld. Dat was mede de verdienste van visser Martijn van den Berg, die zo’n beetje in zijn eentje de organisatie op zich nam.”

7. Wat zijn de uitdagingen in 2022?

“Het komend jaar wordt cruciaal voor de totstandkoming van het Noordzeeakkoord. De weg naar zo’n akkoord is voortgekomen uit het zogeheten Noordzeeoverleg tussen ministeries, natuurorganisaties, olie- en gasbedrijven, de windindustrie en de visserij en gaat over de toekomstige verdeling van de Noordzee. In dat proces, is de visserij de enige benadeelde partij, want wij leveren alleen maar in. De andere partijen krijgen van alles en nog wat, van zeegronden tot dikke subsidies. Mijn grootste vrees is dat er volgend jaar al heel veel gebieden extra dichtgaan voor de visserij, zodat we daar dus niet meer mogen vissen. Terwijl de onderbouwing vrijwel altijd wankel is, bijvoorbeeld op basis van oude zeekaarten, waarop oesterbanken zijn ingetekend. Daar worden dan t.z.t. wat oesters ingezaaid en dan hopen we maar dat het goed komt met die ‘herintroductie’.”

“Als het Noordzeeakkoord voor de visserij verkeerd dreigt uit te pakken is er een grote kans dat wij juridische actie ondernemen. Dat zijn we nu aan het voorbereiden. Er zijn in Europese wetgeving aardig wat aanknopingspunten om een sterke zaak voor te bereiden. Voorkomen moet worden dat zich op zee een ecologische ramp gaat voltrekken. Dat het die kant uitrolt, daar zijn al genoeg aanwijzingen voor.”

8. Je kondigde eerder aan binnenkort te stoppen als EMK-voorzitter, kun je aangeven waarom?

“Ik ben nu vijf jaar bestuurslid en nam zo’n twee jaar terug de voorzittershamer over van visser Job Schot. Het zijn tropenjaren geweest doordat het aantal visserijbedreigingen elkaar maar blijft opvolgen. Ieder kwartaal is er weer iets nieuws aan de hand. Dit actiegerichte bestuurswerk gaat je dan ook niet in de koude kleren zitten. Zelfs op vakantie check ik geregeld de bestuurs-app, om te zien of dringende zaken om aandacht vragen. Ik stop binnen nu en een half jaar, als we een goede opvolger gevonden hebben. Dat doe ik om wat meer rust en wat meer structuur in mijn privéleven te krijgen.”

9. Zijn er al opvolgers beschikbaar; wat voor persoon is nodig om de vele uitdagingen die voorliggen, een gezicht te geven?

“Er zijn nog geen concrete toezeggingen gedaan. Je hoopt dat een jonge visser zich opwerpt, maar tegelijkertijd wil je dat zo iemand ook niet aandoen. Jonge vissers hebben een gezin met jonge kinderen en hebben hier nauwelijks tijd voor. Een profielschets? Misschien zijn er oud-vissers met zicht op actuele zaken die de handdoek willen oppakken. Een visserman in ruste, met passie voor de sector, met verstand van zaken, die goed kan organiseren en die een goede verbindingsman kan zijn tussen vissers en de overheid.”

Lid worden of doneren?

Wilt u als visserijbedrijf naar draagkracht lid worden van EMK, of wilt u EMK als visliefhebber, vishandelaar of visverkoper steunen; stuur dan een mailtje naar emkvissers@gmail.com. Directe donaties zijn ook van harte welkom op rekeningnummer: NL27RABO 0311079636 t.n.v. Stichting Eendracht Maakt Kracht.

Tekst en beeld: Michel Verschoor via Facebook