Europese Rekenkamer: Financiering ngo’s te ondoorzichtig
4 min read
Volgens een nieuw verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) vertoont de EU-financiering die aan niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) wordt verleend, een gebrek aan transparantie. Ondanks verbeteringen blijft de informatie over EU-financiering die is toegekend aan ngo’s die actief zijn in het interne beleid van het blok onnauwkeurig en onvolledig. De Europese Commissie heeft bepaalde door de EU gefinancierde belangenbehartigings activiteiten, zoals lobbyen, niet naar behoren openbaar gemaakt, en er zijn geen actieve controles om ervoor te zorgen dat de gefinancierde ngo’s de Europese waarden respecteren, iets wat de EU blootstelt aan reputatierisico’s.
Niet-gouvernementele en andere maatschappelijke organisaties versterken de deelname van burgers aan de democratische beleidsvorming van de EU door middel van een permanente dialoog, die transparant moet zijn. Om publieke besluitvormers ter verantwoording te roepen, moeten burgers weten aan wie en voor welk doel EU-middelen worden toegekend, maar ook hoe ze worden gebruikt en of de ontvangers de EU-waarden respecteren. De publieke belangstelling voor het opschalen van de transparantievereisten voor ngo’s is toegenomen sinds het “Qatargate”-schandaal in 2022.
“Transparantie is van cruciaal belang om een geloofwaardige deelname van ngo’s aan de beleidsvorming van de EU te waarborgen”, aldus Laima Andrikienė, het ERK-lid dat verantwoordelijk is voor het verslag. “Hoewel er enige vooruitgang is geboekt sinds onze laatste controle, blijft het beeld van de EU-financiering voor ngo’s wazig, aangezien de informatie over EU-financiering – met inbegrip van lobbyactiviteiten – niet betrouwbaar of transparant is.”
Ngo’s kregen tussen 2021 en 2023 € 7,4 miljard toegekend in het kader van de belangrijkste interne beleidsmaatregelen van de EU, zoals cohesie, onderzoek, migratie en milieu, waarvan € 4,8 miljard werd toegekend door de Commissie en € 2,6 miljard door de lidstaten. Deze cijfers moeten echter met de nodige voorzichtigheid worden genomen, aangezien er geen betrouwbaar overzicht is van het EU-geld dat aan ngo’s is betaald, waarschuwen de controleurs. De informatie wordt op gefragmenteerde wijze gepubliceerd, wat de transparantie belemmert, de analyse belemmert om te zien of EU-middelen te veel op een klein aantal ngo’s zijn geconcentreerd en het inzicht in de rol van de ngo’s in het Europees beleid beperkt.
Hoewel de Commissie vooruitgang heeft geboekt met het verzamelen van informatie over EU-financiering aan ngo’s, zijn er nog steeds tekortkomingen in de manier waarop informatie wordt vrijgegeven. Bovendien houden de lidstaten geen toezicht op of rapporteren ze niet over de EU-financiering die aan ngo’s is verleend, en de verwachte verbeteringen in de regelgeving zullen hen niet verplichten om verslag uit te brengen over betalingen.
In de EU-landen verschilt de definitie van wat een ngo is en wordt deze zelden vastgelegd in de nationale wetgeving. In 2024 definieerde de EU een ngo in wezen als onafhankelijk van de overheid en een non-profitorganisatie. Hoewel dit een stap in de goede richting is, kan de definitie alleen niet garanderen dat ngo’s correct worden geclassificeerd in het financiële transparantiesysteem van de EU. Dit komt omdat entiteiten zichzelf als ngo’s verklaren en de Commissie belangrijke aspecten van hun status niet controleert, waaronder of een regering aanzienlijke invloed uitoefent op hun bestuursorganen of dat een ngo de commerciële belangen van haar leden nastreeft. Zo werd een groot onderzoeksinstituut gecategoriseerd als een ngo, terwijl het bestuursorgaan uitsluitend bestond uit vertegenwoordigers van de regering.
De Commissie heeft de informatie waarover zij beschikte over de belangenbehartigingsactiviteiten van ngo’s die met EU-subsidies werden gefinancierd, niet duidelijk bekendgemaakt. Ook heeft de Commissie pas tijdens de controle richtlijnen uitgevaardigd dat subsidieovereenkomsten de ontvangers niet mogen verplichten om bij de EU-instellingen te lobbyen. Bovendien gaan EU-fondsbeheerders niet proactief op zoek naar mogelijke schendingen van EU-waarden door ngo’s, zoals de rechtsstaat en de mensenrechten, maar baseren ze zich voornamelijk op eigen verklaringen. Er ontbreekt ook een controle op financieringsbronnen die nuttige informatie kunnen verschaffen over wie achter de ngo’s staat.
Achtergrondinformatie
De EU-begroting financiert activiteiten, ongeacht of deze worden uitgevoerd door ngo’s of andere soorten entiteiten. Ngo’s zijn divers in termen van omvang of werkterreinen, die kunnen variëren van sociale inclusie tot milieubescherming en onderzoek. Zij kunnen EU-subsidies ontvangen om een project uit te voeren, net als elke andere ontvanger, of gewoon omdat zij ngo’s zijn, om een aanzienlijk deel van hun exploitatiekosten te dekken. Tussen 2021 en 2023 hebben meer dan 12 000 ngo’s EU-subsidies ontvangen. In de afgelopen tien jaar is een aanzienlijk deel van de directe financiering van de Commissie naar een klein aantal Ngo’s gegaan.
Bij de controle worden EU-programma’s zoals het Europees Sociaal Fonds Plus, Horizon Europa, AMIF en LIFE onderzocht, en wordt gekeken naar de situatie in de verschillende lidstaten. Dit volgt op de oproep van het Europees Parlement tot meer transparantie in de EU-financiering, met inbegrip van ngo’s, en hun belangrijke rol in de democratische beleidsvorming. Het verslag komt tegen de achtergrond van de onlangs toegenomen publieke en politieke belangstelling voor EU-financiering voor ngo’s.
Speciaal verslag nr. 11/2025, “Transparantie van EU-financiering voor ngo’s: ondanks vooruitgang is het overzicht nog steeds niet betrouwbaar”, is beschikbaar op de website van de ERK. Het volgt op het controleverslag van de ERK van 2018 over de EU-financiering die in het kader van het beleid inzake extern optreden aan ngo’s is verleend, en het speciaal verslag van 2024 over het transparantieregister van de EU.
Gerelateerde links
- Speciaal verslag nr. 11/2025: Transparantie van EU-financiering voor ngo’s – Ondanks de vooruitgang is het overzicht nog steeds niet betrouwbaar
- Belangrijkste feiten en bevindingen
De EU-Rekenkamer bewijst het: de financiering van NGO’s door de Europese Commissie is niet of onvoldoende transparant!
“Informatie over aan ngo’s toegekende EU-middelen versnipperd en onbetrouwbaar” concludeert de Rekenkamer. 👇@sandersmitwzn https://t.co/goIvTrev6X
— BBB Europa (@BBB_EUropa) April 7, 2025
